Breast Cancer Awareness: स्तनाचा कर्करोग टाळण्यासाठी आवश्यक असलेल्या ५ खबरदारी

दै. बातमीदार । ७ ऑक्टोबर २०२२ । बदलत्या काळेने महिलांना प्रत्येक प्रदेशात संधि दिली अष्टनाच जीवनशैलीतील बदल खेचर महिला मेड ब्रेस्टच्‍या करकोगसारख्‍या गंभीर आजरचा धोकाही वाढला. आता २० ते ३० महिला त्यांच्या स्तनांच्या मध्ये आल्या आहेत. एका अहवालानुसार, कर्करोगाचे नवीनतम ट्रेंड आणि डेटा २०२० च्या मध्यापर्यंत १३.९ लाख आणि २०२५ पर्यंत १५.७ लाख आहे. दिल्ली स्टेट कॅन्सर इन्स्टिट्यूट ढील क्लिनिकल ऑन्कोलॉजी विभागाचे प्रमुख डॉ. प्रज्ञा शुक्ला यांच्यकदून स्तनपान करणा-या कर्करोगाशी संबंधित अलर्ट जाणून घेतात.

०१ ऑक्‍टोबर ते ३१ ऑक्‍टोबर या कालावधीत ब्रेस्ट कॅन्सर जागरूकता महिना साजरा केला जातो. हा संपूर्ण महिना महिलांमध्ये होणाऱ्या या विशिष्ट कर्करोगाविषयी जागरूकता निर्माण करण्यासाठी समर्पित आहे. स्तनाच्या कर्करोगाच्या लक्षणांपासून, तो कसा होतो, सर्व महिलांना त्याच्या चाचण्या आणि उपचारांबद्दल माहिती असणे अत्यंत आवश्यक आहे. अनेक प्रकरणांमध्ये, असे दिसून आले आहे की लक्षणांची माहिती नसल्यामुळे, बर्याच स्त्रियांमध्ये, जेव्हा स्थिती बिघडते तेव्हाच ते डॉक्टरकडे पोहोचू शकतात. पूर्वी ४० वर्षानंतरच स्तनाचा कर्करोग होतो असे म्हटले जात असताना स्तनाचा कर्करोग विशिष्ट वयाशी संबंधित असल्याचे दिसून येत होते, परंतु आता वयाच्या २० ते ३० व्या वर्षीही स्तनाच्या कर्करोगाची प्रकरणे समोर येत आहेत.

स्तनाचा कर्करोग काय आहे
स्तन म्हणजे स्तन हा शरीराचा एक खास भाग आहे. स्त्रियांमध्ये स्तनाचे कार्य स्वतःच्या ऊतीपासून दूध तयार करणे आहे. हे ऊतक सूक्ष्म वाहिन्यांद्वारे स्तनाग्रांशी जोडलेले असतात. जेव्हा स्तनाच्या पेशी नियंत्रणाबाहेर जाऊ लागतात, त्या वेळी लहान कठीण कण रक्तवाहिन्यांमध्ये जमा होऊ लागतात किंवा स्तनाच्या ऊतीमध्ये लहान गुठळ्या तयार होतात, ते कर्करोगाच्या रूपात विकसित होऊ लागतात.

स्तनाच्या कर्करोगाची तीन विशेष लक्षणे
१. स्तनामध्ये लहान ढेकूळ किंवा ढेकूळ दिसणे हे स्तनाच्या कर्करोगाच्या सामान्य लक्षणांपैकी एक आहे. डॉक्टर प्रज्ञा शुक्ला सांगतात की, स्तनामध्ये कोणत्याही प्रकारची ढेकूळ जाणवल्यास ताबडतोब वैद्यकीय तपासणी करावी. यासाठी महिलांनी वेळोवेळी स्तनांची तपासणी करत राहावी.

२. जर तुम्हाला स्तनाच्या त्वचेत काही बदल होत असतील तर तुम्हाला त्वचेची जळजळ, लालसरपणा किंवा त्वचा काहीशी कडक होणे, त्वचेचा पोत बदलणे किंवा त्वचेमध्ये ओलेपणा इत्यादी असू शकतात. तुम्हाला सामान्य व्यतिरिक्त कोणतीही लक्षणे आढळल्यास तुम्ही सावध रहावे.

३. स्तनामध्ये कोणत्याही प्रकारची सूज दिसली तर त्याकडे दुर्लक्ष करू नका. ही सूज स्तनाच्या एखाद्या भागात किंवा संपूर्ण स्तनाला आली तर लगेच सावध व्हा. जर तुम्ही बाळाला दूध पाजत नसाल, तरीही स्तनाग्रातून कोणत्याही प्रकारचा स्राव होत असेल, तर नक्कीच डॉक्टरांचा सल्ला घ्या.

या ५ सावधगिरी अत्यंत महत्त्वाच्या आहेत
१. स्तनपानाची खात्री करा
दिल्ली स्टेट कॅन्सर इन्स्टिट्यूटच्या क्लिनिकल ऑन्कोलॉजी विभागाच्या प्रमुख डॉ. प्रज्ञा शुक्ला म्हणतात की नवजात बाळाला स्तनपान करवणे सोपे काम नाही. सी-सेक्शनद्वारे बाळ झाल्यानंतर अनेक वेळा माता स्तनपान टाळतात. याशिवाय, नोकरी करणाऱ्या मातांनाही वाटतं की, बाळाला स्तनपानाऐवजी वरच्या फीडवर राहिल्यास मुलासाठी चांगलं होईल. बाळाला दोन तासांत दूध पाजणे हे अवघड काम आहे. बर्याच स्त्रियांमध्ये एक मिथक देखील आहे की मुलाला खायला दिल्याने आकृती खराब होते. पण हे सर्व मिथक आहेत, तुम्ही कोणत्याही परिस्थितीत असाल, जर तुम्ही आईचे दूध पुरेशा प्रमाणात बनवत असाल, तर बाळाला दूध पाजण्यास अजिबात संकोच करू नका. बाळाला दूध पाजल्याने तुमचे वजन नियंत्रणात राहतेच, पण स्तनाच्या कर्करोगाचा धोकाही कमी होतो.

२. गर्भनिरोधक गोळ्या देखील सुरक्षित नाहीत
डॉ. प्रज्ञा सांगतात की, अनेक अभ्यासात असे आढळून आले आहे की दीर्घकाळापर्यंत गर्भनिरोधक गोळ्या घेणे स्तनांच्या आरोग्यासाठी चांगले नाही. या गोळ्या हार्मोन्सच्या आधारे बनवल्या जातात, त्या दीर्घकाळ घेतल्यास स्तनाच्या कर्करोगाचा धोका वाढतो. यासाठी तुम्ही गर्भनिरोधकाच्या इतर साधनांचा अवलंब करू शकता. गर्भनिरोधक गोळ्या ठराविक वेळेसाठीच घ्याव्यात, त्याही डॉक्टरांच्या सल्ल्यानेच या गोळ्या घ्याव्यात.

३. लठ्ठपणा देखील एक भूमिका आहे
डॉ प्रज्ञा सांगतात की लठ्ठपणाची भूमिका स्त्री आणि पुरुष दोघांमध्ये कर्करोगाला प्रोत्साहन देत असली तरी स्त्रियांमधील लठ्ठपणा हा स्तनाच्या कर्करोगाचा एक महत्त्वाचा घटक बनू शकतो. यामागील कारण म्हणजे लठ्ठपणाच्या काळात शरीरात इस्ट्रोजनचे प्रमाण वाढते, ज्यामुळे केवळ स्तनच नाही तर कोणताही कर्करोग होऊ शकतो. त्यामुळे लठ्ठपणाला प्रतिबंध करणे अत्यंत आवश्यक आहे, शरीर तंदुरुस्त ठेवणे अत्यंत आवश्यक आहे.

४. धूम्रपान-अल्कोहोल रोल
अल्कोहोल कोणत्याही स्वरूपात आणि कोणत्याही प्रमाणात स्तनाच्या कर्करोगाला आमंत्रण देते, त्याचप्रमाणे निकोटीन देखील कोणत्याही प्रकारे कोणत्याही प्रकारे धोकादायक आहे. निकोटीनचे सेवन केल्याने कर्करोगास कारणीभूत घटक शरीरात सहज वाहून नेण्यास मदत होते. धूम्रपान आणि मद्यपान हे कर्करोगाचे प्रमुख कारण आहे. त्यामुळे कॅन्सरपासून बचाव करण्यासाठी कोणत्याही प्रकारच्या नशापासून दूर राहायला हवे.

५. खराब जीवनशैली हे देखील कारण आहे
रात्री उशिरा पार्टी, साकळी उशिरा उठा, भुकेला लागल्यावर कडी काही म्हणे, अशी पांढरी जीवनशैली मानववी शिराला आजरी बनवते. त्यमुले शरियाची रोगरोधी शक्ती कमी होईल. यासाठी तुम्ही निरोगी जीवनशैली निवदवी. नेहमी उथनीसोबच व्यायमाला तुमच्‍या आयुष्‍याचा विशेष भाग बनवा. हरव्य भाज्य-फेटे वैयक्तिक, जीवन सत्त्व आणि खनिज अस्ले अन्न निवडा. शरीराची रोगप्रतिकारक शक्ती जितकी मजबूत होईल तितका रोग विकसित होईल, तोटा होण्याचा धोका. करकररोगाच्या बनत देखिल अरे आमच आहे.

असे उपचार
कधीकधी स्तनाच्या कर्करोगाचे कारण अनुवांशिक देखील असते. कोणत्याही कारणास्तव कर्करोगाची लक्षणे दिसल्यास, त्यासाठी तुम्हाला मॅमोग्राम, एक्स-रे आणि बायोप्सी करावी लागेल. डॉ प्रज्ञा यांच्या मते, आजकाल कर्करोगाच्या उपचारात प्रगत तंत्रज्ञानाचा वापर केला जात आहे. आजकाल रेडिओथेरपी किंवा केमोथेरपीची प्रगत यंत्रेही आली आहेत ज्यांचे कोणतेही दुष्परिणाम नाहीत. रुग्णावर दुष्परिणाम झाला तरी तोही लवकर बरा होतो. केमोथेरपीमध्ये ज्या रुग्णांचे केस गळतात, तेही काही वेळाने परत येऊ लागतात.

आकडेवारी धक्कादायक आहे
इंडियन कौन्सिल ऑफ मेडिकल रिसर्च (ICMR)-नॅशनल सेंटर फॉर डिसीज इन्फॉर्मेटिक्स अँड रिसर्च (NCDIR) ने राष्ट्रीय कर्करोग नोंदणी कार्यक्रम अहवाल २०२० प्रसिद्ध केला आहे. या अहवालात २०२० मध्ये कर्करोगाच्या १३.९ लाख रुग्णांची नोंद होईल आणि ट्रेंडनुसार, २०२५ मध्ये ही प्रकरणे १५.७ लाखांपर्यंत वाढतील असा अंदाज आहे. लोकसंख्येच्या आधारे केलेल्या २८ कर्करोग नोंदणी आणि रुग्णालयांच्या ५८ कर्करोग नोंदणीच्या आधारे हा अंदाज काढण्यात आला आहे. नोंदणीनुसार, १४.८ टक्के किंवा ३.७ लाख महिलांमध्ये स्तन किंवा स्तनाच्या कर्करोगाचे मूल्यांकन केले गेले आहे.