‘हे’ 5 प्रश्न RBI MPC बैठकीचा गाभा बनवण्याची शक्यता; उद्या बाहेर पडण्याचा निर्णय

दै. बातमीदार । २९ सप्टेंबर २०२२ । जागतिक आघाडीवर गोष्टी वेगाने बदलत आहेत. यूएस फेडरल रिझर्व्हने आक्रमक दरवाढ केल्याने इतर केंद्रीय बँकांचे काम कठीण होत आहे कारण चलनांना मजबूत होत असलेल्या अमेरिकन डॉलरचा फटका बसला आहे.

RBI ची चलनविषयक धोरण समिती ( MPC ) उद्या आणखी व्याजदर वाढीची घोषणा करेल. यूएस फेडरल रिझर्व्हने दर ७५ बेसिस पॉइंट्सने वाढवल्यानंतर ५० बेसिस पॉइंट्सने वाढ केल्याने अर्थतज्ज्ञांमध्ये एकमत झाले आहे, ज्यामुळे आर्थिक बाजारांमध्ये खळबळ उडाली आहे.

रुपया आजीवन नीचांकी पातळीवर गेल्याने अमेरिकेने केलेल्या आणखी एका मोठ्या दरवाढीचा तत्काळ परिणाम भारतासह चलनांवर दिसून आला. रिझव्‍‌र्ह बँकेने महागाईवरील आव्हानांचा सामना करण्याचा प्रयत्न केला आहेसमोर, किमती कमी करण्यासाठी वाट्टेल ते करण्यास तयार असल्याचे संकेत देण्यासाठी ते उद्या अधिक आक्रमक होईल अशी अपेक्षा आहे.

उद्या आपला निर्णय जाहीर करणारी MPC, प्रणालीतील कडक तरलतेच्या परिस्थितीला कारणीभूत ठरेल आणि “निवास मागे घेण्यापासून” आपली भूमिका तटस्थ ठेवण्याची शक्यता आहे.

एमपीसीच्या तीन दिवसीय संमेलनात हाताळण्यासाठी हे पाच महत्त्वाचे प्रश्न आहेत:

रुपया सध्याच्या पातळीवर स्थिर होईल की आणखी घसरेल?
यूएस फेडरल रिझव्‍‌र्हने केलेली मेगा रेट वाढ आणि अधिक मोठ्या दरवाढीचे मार्गदर्शन यामुळे रिझर्व्ह बँकेचा महागाईविरुद्धचा लढा गुंतागुंतीचा होईल. धावपळीच्या चलनवाढीला आळा घालण्यासाठी आक्रमक फेडरल रिझर्व्हने दर वाढवणे रुपयासाठी चांगले नाही कारण ते आयुष्यभराच्या नीचांकी पातळीवर जाते. आरबीआयला भविष्यातील दर वाढीबद्दल फेडच्या भाष्याचा विचार करावा लागेल ज्यामुळे रुपया आणखी घसरेल. ते आधीच १०% ने कमकुवत झाले आहे आणि मोठ्या यूएस व्याजदर वाढीची भीती त्याला आणखी वाईट करणार आहे. आरबीआय रुपयासाठी कोणत्याही विशिष्ट पातळीचा बचाव करू शकत नसला तरी, अस्थिरता रोखण्यासाठी ती पावले उचलते. तथापि, या वस्तुस्थितीत दिलासा मिळू शकतो की रुपया अजूनही त्याच्या समवयस्कांच्या तुलनेत चांगला आहे.

कमी होत चाललेला परकीय चलन साठा कसा वाढवायचा?
रुपयाला आणखी घसरण्यापासून रोखण्यासाठी आरबीआयने केलेल्या हस्तक्षेपामुळे परकीय चलनाचा साठा कमी होत चालला आहे जो एका वर्षात जवळपास $१०० अब्ज डॉलरने घसरला असून $६४२ अब्जच्या शिखरावरून $५४५ अब्ज झाला आहे. रॉयटर्सच्या सर्वेक्षणात असे दिसून आले आहे की या वर्षाच्या अखेरीस साठा आणखी २३ अब्ज डॉलरने कमी होऊ शकतो. एचडीएफसी बँकेचे मुख्य अर्थशास्त्रज्ञ अभिक बरुआ यांनी अलीकडेच अधोरेखित केले आहे की युद्ध छाती $ ५०० अब्जच्या जवळ आल्यास आरबीआयला आपला परकीय चलन साठा पुन्हा लोड करण्याचा विचार करावा लागेल. रिझर्व्ह बँकेने बँकांना एनआरआय ठेवी वाढवण्याची परवानगी दिली होती ज्यामुळे परदेशी गुंतवणूकदारांना अधिक भांडवलाची आवक होण्यासाठी कमी मुदतीचे स्थानिक कर्ज खरेदी करण्याची परवानगी दिली होती.

महागाईचा दृष्टीकोन बदलेल का?
चलनविषयक धोरणाच्या चर्चेत एमपीसी चलनवाढीवर लक्ष केंद्रित करेल. जागतिक स्तरावर कमोडिटीच्या किमती थंड होण्याच्या दृष्टीने थोडासा दिलासा मिळाला असला तरी, RBI या क्षणी आपले गार्ड कमी करू इच्छित नाही. वेगाने बदलणारी जागतिक परिस्थिती हा देखील एक मोठा घटक आहे कारण भारताची सध्याची चलनवाढ ही बहुतांश आयातीत आहे. रशिया-युक्रेन आघाडीवर अनिश्चितता निर्माण झाल्यामुळे आव्हाने आणखी वाढतील. खाद्यतेलाच्या किमती कमी झाल्या तरीही देशांतर्गत अन्नधान्याच्या किमती विशेषतः तृणधान्याच्या किमती उंचावल्या आहेत. चालू आर्थिक वर्षाच्या चौथ्या तिमाहीत चलनवाढ २-६% च्या सहिष्णुता बँडमध्ये येण्याची शक्यता धुसर होत आहे. किरकोळ चलनवाढीचा दर सलग आठ महिने सहनशीलता बँडच्या वर राहिला आहे.

आर्थिक वाढीचे काय ?
चालू आर्थिक वर्षातील पहिल्या तिमाहीतील आर्थिक वाढ निराशाजनक ठरली कारण ती RBI च्या अंदाजांसह अनेक अंदाजांपेक्षा मागे राहिली. तथापि, चांदीचे अस्तर म्हणजे खाजगी उपभोगाचा परतावा, जो आर्थिक पाईचा सर्वात मोठा घटक आहे, साथीच्या रोगाच्या नेतृत्वाखालील मंदीमुळे उदासीनतेची आठवण करून देतो. वाढती महागाई असूनही कमी झालेली मागणी आणि लोक खर्च करत असल्यामुळे हॉस्पिटॅलिटीसारखे संपर्क-केंद्रित क्षेत्र तेजीत आहे. विशेषत: सणासुदीच्या काळात मागणी कायम राहण्याची अपेक्षा आहे. त्यामुळे, RBI या क्षणी वाढीबद्दल खरोखर चिंतित नसू शकते आणि अर्थव्यवस्थेतील किमतीच्या दबावाला आळा घालण्यावर लक्ष केंद्रित करेल. चालू आर्थिक वर्षासाठी ७.२% च्या आर्थिक विकासाच्या अंदाजावर यथास्थिती कायम ठेवण्याची शक्यता आहे ज्यामुळे भारत सर्वात वेगाने वाढणारी अर्थव्यवस्था बनणार आहे.

आणखी एक जंबो भाडेवाढ लागेल का?
उद्या RBI ची MPC ५० बेसिस पॉईंट्सची वाढ करणार हे उघड आहे. अर्थशास्त्रज्ञ आणि बाँड मार्केट तज्ज्ञांनी असा विचार केला होता की टर्मिनल रेपो रेट ६% असेल परंतु गोष्टी वेगाने बदलत असल्याने, टर्मिनल दर ६.५% असू शकतो. टाटा MF चे अखिल मित्तल म्हणाले, “रेपो रेटची अपेक्षा ६.५ वर गेली आहे आणि तुम्हाला व्याजदरातील फरक खाली यायला नको आहे म्हणून, ज्यामुळे तुमचे चलन धोक्यात येते कारण तुम्ही एक तूट असलेला देश आहात.” दर १४० बेसिस पॉईंट्सने ५.४% आणि उद्याच्या ५० बेसिस पॉइंट्स वाढीमुळे रेपो रेट ५.९% होईल. तृणधान्यांच्या महागाईच्या वाढीमुळे सप्टेंबरचा किरकोळ चलनवाढीचा दर ७% च्या वर अपेक्षित आहे. सर्वांच्या नजरा शक्तीकांता दास यांच्यावर असतीलउद्या आणि समालोचन जेथे गव्हर्नरकडून एक कट्टर स्वर अपेक्षित आहे, ज्यांनी गेल्या धोरण आढाव्यात, “५० मध्यवर्ती बँकांसाठी नवीन सामान्य आहे” असे म्हटले होते.